کاوش موضوع برخان
صفحه اصلی
برخان
بَرخان‌ها یا تَل‌ماسه‌های هلالی (به انگلیسی: Barchan)، در نواحی بیابانی، با جابه‌جایی ماسه‌ها در سطح زمین توسط باد، و رسوب آن‌ها به صورت برجستگی‌های کوچک ایجاد می‌شوند. برخان‌ها تپه‌های ماسه‌ای هلالی‌شکلی هستند که دو زائدهٔ طویل در جهت باد دارند. اندازه آن‌ها بسیار متفاوت است و بین ۱۰ تا ۲۰ متر ارتفاع دارند.
محل تشکیل آن‌ها اغلب در مناطقی است که دارای ماسه و بادماسه هستند و منشأ آن‌ها نیز فرسایش باد است. همچنین برخان‌ها در سطح سیاره مریخ فراوان هستند و در اصطلاحات سیاره‌شناسی نیز همین نام رایج است.
در کویر یا بیابان که مواد سبک‌وزن نظیر ماسه بادی‌ها زیاد و گیاهان اندک هستند، باد دانه‌های ماسه را به حرکت درمی‌آورد و تا نخستین مانعی که در سر راه به آن برخورد کند با خود انتقال می‌دهد. این موانع ممکن است بوته‌های منفرد کوچک، درختچه‌های منفرد، سنگ، صخره‌های منفرد یا هر شیء دیگری باشد. ماسه‌هایی که توسط باد حمل و در کنار این موانع انباشته می‌شوند به تل‌هایی از ماسه که دارای شکل مشخص و معین هستند تبدیل می‌شوند. این تل‌ها یا تپه‌ها، بازوها یا شاخ‌های موازی دارند که در جهت وزش باد امتداد دارند و تحدّب آن‌ها به طرف باد است. دنباله نیمه مخروطی این تپه‌ها با شیب ملایم به بازوها منتهی می‌شود و تقعّر آن‌ها فاصله بین دو بازوها است که قوسی شکل و دارای شیب تندی هستند. اقوام ترک‌تبار ترکستان که در بیابان زندگی می‌کنند این تلماسه‌ها را «برخان» یا «باراخان» می‌نامند، این نام برای این نوع از تلماسه‌ها در علم نیز مورد قبول واقع شده‌است.
این اصطلاح نخستین بار در سال ۱۸۸۱ توسط الکساندر فون میدن‌دورف، طبیعی‌دان روسی برای اشاره به نوع تپه‌های ماسه‌ای هلالی‌شکل در ترکمنستان وارد اصطلاحات زمین‌شناسی شد.... بیشتر در ویکی پدیا
